Συνέντευξη: Γιάννης Σπανάκης

Κύριε Ράιχελ, θ’ αποφύγω να σας ρωτήσω για τις πρώτες εντυπώσεις σας από την Αθήνα, αλλά θα μ’ ενδιέφερε να μάθω αν η εικόνα που συναντήσατε ήταν αυτή που είχατε στο μυαλό σας.

Γνώριζα την Ελλάδα ως επισκέπτης. Τα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία τα γνώριζα, λόγω προηγούμενων θέσεών μου. Παρόλα αυτά, η Ελλάδα με εξέπληξε και μάλιστα θετικά. Ο κόσμος εδώ και οι επαγγελματικοί μου συνομιλητές με υποδέχτηκαν με μεγάλη φιλικότητα, συχνά μάλιστα με εγκαρδιότητα. Οι προκάτοχοί μου είχαν αντιμετωπίσει για ένα διάστημα μεγαλύτερες δυσκολίες. Έχω την αίσθηση ότι υπάρχει μια μεταστροφή στη στάση προς τη Γερμανία. Πολύς κόσμος έχει αποστασιοποιηθεί πλέον από παραλογισμούς και στρεβλώσεις, και σε σχέση με τη Γερμανία. Αυτό μου δίνει την ευκαιρία να συμβάλω ώστε να τεθούν οι μεταξύ μας σχέσεις σε μια ευρύτερη και θετικότερη βάση. Χαίρομαι πολύ για αυτή την ευκαιρία κι έχουμε ήδη προβεί σε μια σειρά από πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση, π.χ. η Γερμανία θα είναι η τιμώμενη χώρα στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.

Η οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας δεν είναι ακόμα στο επιθυμητό σημείο και η κρίση δεν είναι οριστικά παρελθόν. Πώς φαντάζεστε την εξέλιξη της χώρας;

Ο κόσμος στην Ελλάδα δημιούργησε με μεγάλες θυσίες τις προϋποθέσεις για μια βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Νομίζω ότι πολλοί αποδέχονται σήμερα ευκολότερα την αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων, ακόμα κι αν αυτές ήταν και παραμένουν επώδυνες. Η Ευρώπη, αλλά και η Γερμανία παρείχαν μεγάλη βοήθεια και ανέλαβαν ρίσκα για να βοηθήσουν την Ελλάδα προς αυτήν την κατεύθυνση. Έχουν βέβαια να γίνουν ακόμα αρκετά μέχρι να γίνει η Ελλάδα μια οικονομικά ελκυστική χώρα. Μια χώρα που με ευνοϊκές επενδυτικές συνθήκες, ασφάλεια δικαίου και μείωση της γραφειοκρατίας θα μπορέσει να αντεπεξέλθει με επιτυχία στον ανταγωνισμό για την προσέλκυση διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων. Και που στη μεταβαλλόμενη παγκόσμια οικονομία του 21ου αιώνα θα μπορέσει να εκμεταλλευτεί τα μεγάλα πλεονεκτήματά της, που είναι οι εξαιρετικά ταλαντούχοι και καλά εκπαιδευμένοι άνθρωποι και η καλή υποδομή της. Πιστεύω ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε καλό δρόμο.

Η Νοτιοανατολική Μεσόγειος δεν είναι στα καλύτερά της και οι υδρογονάνθρακες σε Κύπρο και νότια Κρήτη έχουν ανοίξει την όρεξη του Ερντογάν που έκανε συμφωνία με τη σπαρασσόμενη από τον εμφύλιο Λιβύη για να… πατήσει πόδι στην περιοχή. Πολλοί φοβούνται ακόμα και «θερμό» επεισόδιο από κάτω μας. Η Γερμανία έχει άποψη και βούληση για τα νοτιότερα σύνορα της Ευρώπης ή λόγω του προσφυγικού έχει… δεσμεύσεις έναντι της Τουρκίας;

Βεβαίως και έχουμε άποψη. Στεκόμαστε με ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στο πλευρό του διεθνούς δικαίου και της Ελλάδας. Η προσπάθεια να οριοθετηθούν με μια συμφωνία μεταξύ της Λιβύης και της Τουρκίας θαλάσσιες ζώνες παρακάμπτοντας την Ελλάδα είναι αντίθετη με το διεθνές δίκαιο και άκυρη. Αυτό το καταστήσαμε δημόσια σαφές. Ανεξαρτήτως αυτού, θέλουμε να συνεργαστούμε στο θέμα του προσφυγικού με την Τουρκία και σε αυτό συμφωνούμε με την ελληνική κυβέρνηση.

Η ΝΑΤΟϊκή βάση της Σούδας στην Κρήτη μπορεί να λειτουργήσει σαν ομπρέλα προστασίας του νησιού;

Αυτή η διαφωνία απόψεων πρέπει να επιλυθεί με διπλωματικά και νομικά μέσα, όχι με στρατιωτικά. Έτσι κι αλλιώς η Ελλάδα και η Τουρκία είναι και οι δύο μέλη του ΝΑΤΟ, και σε διαφορές μεταξύ των μελών του το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να διαδραματίσει κάποιο ρόλο. Αντιθέτως, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη αποφασίσει κυρώσεις έναντι της Τουρκίας λόγω των παράνομων τουρκικών γεωτρήσεων πέριξ της Κύπρου.

Τα τελευταία χρόνια η Γερμανία δεν φαίνεται να έχει τον ηγετικό ρόλο που είχε μέχρι πρότινος ως το απόλυτο «αφεντικό» της Ε. Ε. Τώρα παρουσιάζει μια… κόπωση ή είναι ιδέα μου; Ενδέχεται να έχει την αντίληψη ότι το ευρωπαϊκό οικοδόμημα πνέει τα λοίσθια;

Νομίζω υπάρχει μια πλάνη εδώ. Η Γερμανία δεν υπήρξε ποτέ το «αφεντικό» της ΕΕ και ούτε το θέλει. Και ειδικά τον τελευταίο καιρό, πιθανόν ως συνέπεια του Brexit και των παγκόσμιων εξελίξεων, υπάρχει μια αναγέννηση της ευρωπαϊκής συνείδησης και του ενδιαφέροντος για την εξέλιξη της Ευρώπης. Εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει να είμαστε ενωμένοι, αλλιώς δεν θα μπορούμε να συναποφασίζουμε σε διεθνή κλίμακα, αλλά άλλοι θα αποφασίζουν για μας. Μόνο ως ενωμένοι Ευρωπαίοι μπορούμε να υπερασπιστούμε το διεθνές δίκαιο και τη διακρατικότητα.

Η καγκελάριος Μέρκελ έχει δηλώσει ότι βρίσκεται στο τέλος μιας μεγάλης πορείας. Πώς φαντάζεστε τη μετά-Μέρκελ Γερμανία και πόσο ομαλή θα είναι αυτή η μετάβαση;

Δεν είμαι προφήτης και η επαγγελματική μου εμπειρία με δίδαξε να μην κάνω εικασίες. Ωστόσο δεν έχω κάποια ανησυχία. Η Γερμανία διαθέτει ένα δοκιμασμένο Σύνταγμα κι ένα ισχυρό, σταθερό πολιτικό σύστημα. Ουδέποτε η αλλαγή στην καγκελαρία συνοδεύτηκε από κάποια κρίση κι έτσι θα γίνει και αυτή τη φορά, δεν έχω καμία αμφιβολία για αυτό».

Τελικά η καγκελάριος θα μείνει στην ιστορία ως η αλληλέγγυα ηγέτης που άνοιξε τα σύνορα στους πρόσφυγες το 2015 ή η πολιτικός που διόγκωσε ένα πρόβλημα της χώρας;

Η περίοδος έως τώρα που η Άνγκελα Μέρκελ ήταν ομοσπονδιακή καγκελάριος ήταν για τη Γερμανία μια πολύ καλή εποχή. Η Γερμανία διαχειρίστηκε κρίσεις με επιτυχία, ήταν επιτυχημένη και συγχρόνως αλληλέγγυα με τους εταίρους της.

Παραδοσιακά ο μεγαλύτερος πυλώνας του κρητικού τουρισμού είναι η Γερμανία. Ωστόσο, τα έσοδα, κυρίως σε ηθικό επίπεδο, δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τις οφειλόμενες γερμανικές αποζημιώσεις για τις θηριωδίες που έγιναν στο νησί. Δεν θα σας ρωτήσω αν η γραμμή Βερολίνου περί «ύπαρξης οριστικής διευθέτησης του θέματος σε νομικό και πολιτικό επίπεδο», γιατί θα ήμουν αφελής. Βάλτε όμως τον εαυτό σας στη θέση του χαροκαμένου Βιαννίτη και πείτε μου την άποψή σας.

Έχετε δίκιο. Τίποτα, ούτε η καταβολή χρημάτων, δεν μπορεί να αντισταθμίσει την ευθύνη της Γερμανίας για τα τρομερά εγκλήματα που διαπράχθηκαν την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Για το Ολοκαύτωμα, την οργανωμένη δολοφονία εκατομμυρίων Ευρωπαίων Εβραίων ή για τα εκατομμύρια θύματα του επεκτατικού πολέμου που ξεκίνησε η χιτλερική Γερμανία. Αναγνωρίζουμε την ηθική μας ευθύνη και αυτό το δείχνουμε συνεχώς τα τελευταία 75 χρόνια. Αισθανόμαστε, λοιπόν, ακόμα μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη για το γεγονός ότι οι αλλοτινοί μας αντίπαλοι στον πόλεμο μας αντιμετωπίζουν σήμερα ως φίλους και για το γεγονός ότι μπορούμε να ατενίζουμε μαζί το μέλλον προς το συμφέρον των παιδιών μας και των επόμενων γενεών.

Πολλοί λένε για τη γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας, ακόμα και οι ίδιοι οι πολιτικοί της που τη θεωρούν πλεονέκτημα. Το ότι είναι κομβικό πέρασμα προσφύγων και μεταναστών τελικά έχει αρνητικό πρόσημο για τη χώρα;

Η φυγή και η μετανάστευση είναι ένα δεδομένο των καιρών μας, συνέπεια των πολέμων και της καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων καθώς και των μεγάλων οικονομικών ανισοτήτων στον κόσμο. Πρέπει ωστόσο να κάνουμε από κοινού ό,τι μπορούμε, ώστε να ελέγξουμε αυτές τις μετακινήσεις, να τις κατευθύνουμε και να τις περιορίσουμε σε όρια που να μην υπερβαίνουν τις αντοχές μας.

Η Γερμανία στέκεται εδώ με αλληλεγγύη στο πλευρό της Ελλάδας. Μοιραζόμαστε την πεποίθηση ότι πρέπει να γίνουν συγχρόνως πολλά πράγματα, όπως η ανανέωση των συμφωνιών της Ε.Ε. με την Τουρκία, η αποτελεσματικότερη εφαρμογή και τήρηση αυτών των συμφωνιών από την Τουρκία, αλλά και την Ελλάδα, με την επιτάχυνση των διαδικασιών άσυλου και περισσότερες επαναπροωθήσεις προς την Τουρκία.

Αλλά τελικά και με μια μεταρρύθμιση του ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου σε πνεύμα αλληλεγγύης, έτσι ώστε τα βάρη να μοιράζονται πιο ισορροπημένα μεταξύ των εταίρων μας στη νότια περιφέρεια της Ε.Ε. και των υπόλοιπων κρατών-μελών.

Σε όλα αυτά τα ζητήματα στηρίζουμε την Ελλάδα κι επιπλέον παρέχουμε και βοήθεια στην πράξη. Το Δεκέμβριο διαθέσαμε στην Ελλάδα κρεβάτια, κουβέρτες και κλινοσκεπάσματα αξίας 1,56 εκατ. ευρώ. Επιπλέον βοηθάμε με προσωπικό στην υπηρεσία ασύλου και μέσω της Frontex στη φύλαξη των συνόρων και των ακτών.

www.patris.gr